
تانک تی-72
مشخصات تانک: تی 72 / T-72
|
نوع تانک: جنگی - میان میدان
|
کشورسازنده: اتحاد جماهیر شوروی سابق - روسیه فعلی
|
شرکت سازنده: شرکت چلیابینسک
|
تاریخ نخستین حرکت: 1967
|
تاریخ رونمایی: 1971
|
وضعیت کنونی: فعال در خدمت، در حال تولید
|
بکار گیرنده ها: ایران، بلاروس، کوبا، مجارستان، هند، لیبی، روسیه، مراکش و ...
|
آغاز ساخت:1973
|
تعداد ساخته شده: 25 هزار قبضه
|
قیمت هر فروند: 1 الی 2 میلیون دلار آمریکا در سال 2009 |
تانک تی-۷۲ یک تانک رزمی اصلی است که تولید آن از اوایل دهه ۱۹۷۰ در شوروی آغاز شد. این تانک شباهتهایی با تانک قدیمیتر اما پیشرفتهتر تی-۶۴ دارد. تی-۷۲ پس از تانک دیگر شورویها؛ تی-۵۴/۵۵ پرتیراژترین تانک تولیدشده پس از جنگ جهانی دوم است و در مجموع ۲۵ هزار دستگاه از ساخته شده و توسط دههها کشور مورد استفاده قرار گرفتهاست. تانک تی-۹۰ مدل توسعهیافته تی-۷۲ و جدیدترین تانک ارتش روسیه محسوب میگردد. سلاح اصلی این تانک، یک قبضه توپ بدون خان کالیبر ۱۲۵ میلیمتری از نوع ۲A۴۶M است.

پیدایش:
تی-۶۴ را باید یکی از مدرنترین تانکهای زمان خود دانست. البته این تانک مشکلاتی در موتور و سیستم آتش خود داشت و هزینه ساخت آن نیز در مقابل کاراییش زیاد بود. به همین جهت ارتش سرخ و نیروهای پیمان ورشو قادر نبودند با این تانک لشکرهای زرهی خود را نوسازی کنند. در سال ۱۹۶۷ موتور قدیمی وی-۴۶ تی-۶۴ با یک موتور جدید جایگزین شد و با اصلاح بخشهای دیگر تانک جدیدی متولد گردید که تی-۷۲ نام گرفت. در فاصله سالهای ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۳ آزمایشهای لازم بر روی این تانک صورت گرفت و پس از آن کارخانه چلیابینسک با توقف تولید تانکهای تی-۶۲ و تی-۵۵ به تولید تانک جدید تی-۷۲ روی آورد.

تاریخچه تولید:
تی-۷۲ متداولترین تانک دهه هفتاد در بین کشورهای پیمان ورشو بود. این تانک همچنین به کشورهای دیگری از جمله فنلاند، هند، ایران، عراق، سوریه و یوگسلاوی نیز صادر شد که در برخی از این کشورها تحت لیسانس یا بدون مجوز مونتاژ نیز میگردد. لهستان و چکسلواکی از جمله کشورهایی بودند که قبل از فروپاشی شوروی تی-۷۲ را در داخل خاک خود تولید میکردند. مدل بهینهسازیشدهٔ این تانک در یوگسلاوی با نام ام-۸۴ تولید میشد که در دهه ۸۰ صدها دستگاه از آن صادر گردید. چندین کشور به علاوه روسیه و اوکراین نیز تانکهای تی-۷۲ خود را مورد نوسازی قرار دادهاند که از آن جمله میتوان به مدل پیتی-۹۱ ساخته شده در لهستان اشاره کرد.
در سال ۱۹۸۵ طراحی تی-۷۲ مورد بازنگری کلی قرار گرفت که در نتیجه آن زره تانک قطورتر شده و از موتور قویتری با قدرت ۸۴۰ اسب بخار در آن استفاده شد. سیستم کنترل آتش تانک نیز ارتقا یافت که به موجب آن تی-۷۲ قابلیت نصب و شلیک موشکهای ضد تانک هدایتشونده را نیز پیدا کرد. تی-۷۲بی از معروفترین مدلهای بهینهسازی سال ۱۹۸۵ بود. آخرین به روز رسانی درباره تی-۷۲ به سال ۲۰۰۰ باز میگردد که این تانک با مجهز شدن به دوربین حرارتی دید در شب و زره مقاوم در برابر اورانیوم ضعیف شده ارتقا یافت.
یکی از ویژگیهای تانک تی-۷۲ قابلیتهای جنگی کاملا متفاوت مدلهای اصلی و مدلهای صادراتی آن است. در حالیکه ارتش شوروی و کشورهای عضو پیمان ورشو و متحدین اصلی آنها مدلهای اصلی این تانک را دریافت میکردند. کشورهای دیگر (عمدتاً کشورهای خاورمیانه) تنها امکان خرید مدلهای صادراتی بسیار نامرغوبتر آن را داشتند. تی-۷۲ام مدل صادراتی «تی-۷۲آ» و تی-۷اس مدل صادراتی «تی-۷۲بی» است که زره، سیستم کنترل آتش، تجهیزات هدفگیری و مهمات و گلولههای آن بسیار ضعیفتر از مدلهای اصلی است. همچنین سیستم حفاظتی اتمی-میکروبی-شیمیایی در تی-۷۲ام وجود ندارد و در تی-۷۲اس بسیار ساده است. هدف اصلی از فروش مدلهای نامرغوب به کشورهای دیگر معروف به «مدل میمون» که در دیگر سلاحهای استراتژیک شوروی مثل تانک تی-۶۲، خودرو رزمی پیادهنظام بامپ-۱، جنگنده میگ-۲۳ و بمبافکن توپولف-۲۲ هم سابقه دارد، به اشتباه انداختن غربیها در مورد قابلیتهای جنگی سلاحهای شوروی بود. جنگ ۱۹۹۱ خلیج فارس یکی از نبردهایی بود که تفاوت قابل توجه تی-۷۲های صادراتی با مدلهای اصلی را نشان داد. در این جنگ قوای زرهی عراق که صدها تی-۷۲ام و تی-۷۲ تولید عراق معروف به «شیر بابل» را در اختیار داشت به طور کامل منهدم شد و تانکهای تی-۷۲ علی رغم صدها دستگاه تلفات حتی نتوانستند به یک تانک ام۱ آبرامز آمریکایی یا چلنجر۱ انگلیسی آسیب جدی برسانند، در حالیکه از نظر فنی توپ ۱۲۵ مم تی-۷۲ قدرت شکست هر تانک مدرنی را دارد.

عملیات های انجام گرفته با این تانک:
- ۱۹۸۰–۱۹۸۸ جنگ ایران و عراق
- ۱۹۸۲- جنگهای داخلی لبنان
- ۱۹۸۳– جنگهای داخلی سری لانگا
- ۱۹۸۶-۱۹۸۹ جنگهای جنوب آفریقا
- ۱۹۸۸–۱۹۹۴ جنگ قره باغ بین آذربایجان و ارمنستان
- ۱۹۸۸–۱۹۹۳ جنگهای داخلی گرجستان
- ۱۹۹۱–۱۹۹۲ جنگ اوستیای جنوبی
- ۱۹۹۲–۱۹۹۳ جنگ آبخازیا
- ۱۹۹۰–۱۹۹۱ جنگ خلیج فارس
- ۱۹۹۰–۲۰۰۲ جنگهای داخلی سیرالئون
- ۱۹۹۱–۲۰۰۱ جنگهای یوگسلاوی
- ۱۹۹۱–۱۹۹۵ جنگهای استقلال کرواسی
- ۱۹۹۸ جنگهای کوزوو
- ۲۰۰۱ درگیریهای مقدونیه
- ۱۹۹۴ درگیریهای داخلی اوگاندا
- ۱۹۹۴–۱۹۹۹ جنگهای داخلی چچن
- ۲۰۰۱ درگیریهای مراکش در صحرای غربی
- ۲۰۰۳ اشغال عراق
- ۲۰۰۸ جنگ اوستیای جنوبی
- ۲۰۱۱- درگیریهای داخلی لیبی علیه معمر قذافی